روکشی مهوع با رنگ‌های شاد! | درباره «سال گربه» فیلم جدید مصطفی تقی زاده

فیلم جدید مصطفی تقی زاده یکی از کمدی‌های بسازبفروش پرتعدادی است که در سه ماه اول امسال به اکران عمومی درآمده اند. «سال گربه» از منظر محتوا و ساختار فنی و هنری اش تقریبا هیچ نکته جدی و قابل اشاره‌ای ندارد؛ اما اگر این فیلم را از زاویه نگاه فرامتنی بررسی کنیم، نکات مهم و تأمل برانگیزی درباره تصویر کلی سینمای ایران برملا می‌شود.

الگو‌های ثابت

قصه فیلم «سال گربه» درباره جوان بدیمن یا نحسی است که در زندگی اش سر راه هر چیزی که قرار می‌گیرد، آن را نابود می‌کند و خودش جان سالم به در می‌برد. این خط باریک قصه، به شکلی عجیب یادآور سریال خوش ساخت و باظرافت «راز بقا» به کارگردانی سعید آقاخانی است که از شبکه نمایش خانگی پخش شد. جالب اینکه بازیگر نقش اصلی هر دو اثر هم یک نفر است. 

پی رنگ ساده و نیمه تخیلی «سال گربه»، زمینه تبدیل شدن این اثر به یک کمدی بزن وبکوب را فراهم می‌آورد. این دقیقا همان الگوی تکراری و ثابت بیشتر کمدی‌های بدنه سینمای ایران است؛ یک موقعیت نیمه فانتزی و یک شخصیت متفاوت و نیمه مجنون که رفتارش نه تنها طبیعی جلوه می‌کند، بلکه عقوبت و پیامدی هم برایش به دنبال ندارد.

ترکیب رنگ

یکی از مهم‌ترین خصلت‌های ظاهری فیلم «سال گربه»، رنگ بندی شاد آن است. از پوستر اصلی فیلم که با معنایی کنایی، کاملا با غلبه رنگ زرد طراحی شده است تا شکل طراحی صحنه که پر از رنگ‌های شاد عناصر مختلف صحنه است، همگی نشان می‌دهد که سازندگان این اثر همه توجه شان را صرف ایجاد یک روکش جذاب کرده اند.

علاوه بر این، دورگه بودن نقش اول زن قصه (از پدری هندی و مادری ایرانی)، یک تمهید بصری دیگر است که به فیلم ساز اجازه می‌دهد رنگ ولعاب اثرش را از نمای بیرونی، شاد جلوه دهد. 
همه این موارد، اما در قیاس با واقعیت اثر، صرفا عناصر تزیینی هستند؛ زیرا «سال گربه» به سختی می‌تواند حتی مخاطبان خودش را بخنداند.

تکراری‌ها و عبوری‌ها

یکی از نکات جالب توجه درباره انتخاب بازیگران نقش‌های اصلی کمدی‌های شانه تخم مرغی ایرانی، بی اعتمادی سازندگان این آثار به هر انتخاب جدید است. مرور کلی این آثار نشان می‌دهد که تقریبا همه نقش‌های اصلی به بازیگرانی می‌رسد که سابقه ایفای نقش در یک کمدی پرفروش را داشته اند. 

چرخه بسته بازیگران فیلم‌های کمدی که مهم‌ترین نمونه آن پژمان جمشیدی است، در «سال گربه» هم ادامه پیدا کرده است؛ به طوری که بهرام افشاری (با تجربه ایفای نقش در «فسیل»، ساخته پرفروش کریم امینی) و سارا بهرامی (با سابقه بازی در «هزارپا»، اثر ابوالحسن داوودی)، اجرای دو نقش اصلی این فیلم را برعهده دارند.

در کنار این دو، دیگربازیگران «سال گربه» چهره‌های عبوری هستند که برای انتخابشان بیشتر از کیفیت بازیگری یا هم خوانی با نقش، میزان شناخته بودن آن‌ها برای مخاطب اهمیت داشته است. علی اوجی، حمید معصومی نژاد و رضا رشیدپور سه چهره مشهور «سال گربه» هستند که حضوری تزیینی در این اثر دارند. از میان این سه نفر، هیچ کدام بازیگری کارکشته محسوب نمی‌شوند و حضورشان صرفا جنبه تبلیغاتی دارد.

شوخی به نرخ روز

جنس شوخی در آثار کمدی در سینمای ایران روزبه روز به قهقرا می‌رود و از متانت و اخلاق بیشتر فاصله می‌گیرد؛ به طوری که هر فیلم کمدی نسبتا پرفروشی، نسبت به قبلی‌ها یک خط قرمز اخلاقی تازه را می‌شکند. «سال گربه» از این حیث در زمره آثار پیشرو در مسیر زوال دسته بندی می‌شود؛ زیرا دو ویژگی ضدفرهنگی را هم زمان به مخاطب تحمیل می‌کند.

نخستین انتخابی که در ماه‌های گذشته در چند فیلم کمدی دیگر هم بروز کرده، تلاش عامدانه برای بی اهمیت جلوه دادن خانواده و شوخی با مقوله خیانت است. شخصیت جهان که بهرام افشاری نقش آن را ایفا می‌کند و بازیگر اصلی فیلم «سال گربه» است، به همسرش خیانت می‌کند و این درحالی است که این شخصیت، همچنان سمپاتیک و بامزه، تا آخر فیلم به کارش ادامه می‌دهد. دیگرنکته باورنکردنی «سال گربه»، تلاش فیلم برای کمدی ساختن براساس موقعیت‌های مهوع و چندش آور است که ابدا نسبتی با فرهنگ جامعه ایرانی ندارد و انتخابی ضدفرهنگی محسوب می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید جنگلی با درخت‌های پلاستیکی | نگاهی به سریال «جنگل آسفالت»